Xanuunka Sokorta (Diabetes).

 Xanuunka Sokorta (Diabetes): Waa Maxay, Calaamadaha, iyo Daryeelka?

Xanuunka sokorta, oo sidoo kale loo yaqaan "diabetes," waa cudur saameeya habka jirka u isticmaalo sonkorta, dufanka, iyo borotiinka. Xanuunkan wuxuu ka dhashaa marka uu jirkaaga ku guul darreysto in uu si fiican u xakameeyo heerka sonkorta dhiigga, taas oo keenta inay korodho ama hoos u dhaco. Xanuunka sokorta wuxuu leeyahay labo nooc oo waaweyn: Nooca 1-aad (type one) iyo Nooca 2-aad (type two).

Nooca 1-aad ee Xanuunka Sokorta:

Noocan waxaa badanaa laga helaa dadka dhalinyarada ah ama carruurta. Xanuunka Nooca 1-aad wuxuu ka dhashaa marka nidaamka difaaca jirka ee qofka uu weeraro unugyada soo saara insuliinka ee kelyaha. Insuliinku waa hormoon muhiim ah oo ka caawiya jirka inuu isticmaalo sonkorta dhiigga. Marka insuliinku yaryahay ama uu gebi ahaanba yaraado, heerka sonkorta dhiigga si xun ayuu u kordhaa.

Nooca 2-aad ee Xanuunka Sokorta:

Noocan ayaa badanaa ku dhaca dadka waaweyn, inkasta oo ay noqon karaan kuwo ku dhaca dadka dhalinyarada ah ee qaba cayilka ama kuwo leh taariikh qoyseed (family history) oo cudurkaan ah. Nooca 2-aad wuxuu ku yimaadaa marka jirka uu noqdo mid aan si fiican u isticmaali karin insuliinka, ama marka jidhku uu soo saaro insuliin aad u yar. Tani waxay keentaa inuu sonkorta dhiigga koro, waxaana loo baahan yahay in la daryeelo si looga hortago dhibaatooyin caafimaad oo dheeraad ah.

Calaamadaha Xanuunka Sokorta:

Calaamadaha ugu badan ee xanuunka sokorta waxaa ka mid ah:

1. Biyo-bax iyo uumi: Qofka xanuunsan waxa uu dareemi karaa daal badan, waxaana uu marar badan dareemaa in uu ka baahiqdo ama urursho.
2. Miisaanka oo hoos u dhaca: Xanuunka sokorta ayaa keeni kara miisaan lumis sababta oo ah jirku wuxuu isticmaalaa dheef-shiid kiimikaad kala duwan si uu u sii wado shaqadiisa
3. Dildilaac wax yar: Calaamad kale oo ah, xanuunkan waa in qofka uu si fudud ugu dhaawacmo, gaar ahaan lugaha iyo gacmaha.
4. Aragga oo daciifa: Sonkorta dhiigga ee aad u badan waxay wax u dhimi kartaa aragga, taasoo keeni karta in aragga uu si xun u yaraado.

Daryeelka iyo Daaweynta Xanuunka Sokorta:

Xanuunka sokorta ma ahan cudur si buuxda looga bogsan karo, laakiin waa cudur lagu xakameyn karo iyada oo la raacayo talooyinka iyo daaweynta saxda ah. Waxaa muhiim ah in la sameeyo isbeddelada nolosha iyo qaadashada daawooyinka saxda ah. Qodobbada muhiimka ah ee xanuunkan lagu maareeyo waxaa ka mid ah:

1. Cuntada caafimaadka leh: Cuntada nafaqada leh, in hoos loo dhigo sonkorta iyo dufanka badan, waxay ka caawisaa in la xakameeyo heerka sonkorta dhiigga.
2. Jimicsi: Dhaqdhaqaaqa jireed ee joogtada ah wuxuu ka caawiyaa jirka inuu si fiican u isticmaalo sonkorta iyo inuu hagaajiyo miisaanka.
3. Daaweynta insuliinka: Dadka qaba Nooca 1-aad waxay u baahan yihiin insuliin si ay u maareeyaan sonkorta dhiigga. Nooca 2-aad waxaa laga yaabaa in loo baahdo daawooyin kale, laakiin inta badan waxaa lagu xakameeyaa isbeddelada nolosha.
4. La socoshada heerka sonkorta dhiigga: Waa muhiim in la hubiyo heerka sonkorta dhiigga si joogto ah, si looga hortago in ay sare u kacdo ama hoos ugu dhacdo si daran.

Gabagabo:

Xanuunka sokorta waa cudur ka dhasha xakamaynta sonkorta dhiigga, waxaana jira laba nooc oo waaweyn: Nooca 1-aad iyo Nooca 2-aad. In kasta oo xanuunkan uu keeni karo dhibaatooyin caafimaad, waxaa muhiim ah in la ogaado calaamadaha iyo daryeelka loo baahan yahay si loo xakameeyo cudurka. Haddii aad qabto xanuunka sokorta, la xiriir dhaqtarkaaga si aad u hesho talooyin iyo daaweyn sax ah.

Waxaa muhiim ah in la ogaado in xanuunkan uu noqon karo mid si fiican loo maareeyo haddii si wanaagsan loo daryeelo.